Ten charakterystyczny, nietypowy zamek Old Wardour o podstawie sześciokąta został zbudowany w urokliwej, odosobnionej dolinie w hrabstwie Wiltshire około 1390 roku przez Johna, 5-tego Lorda Lovell, jednego z najbogatszych baronów w Anglii i pobratymca króla Ryszarda II (panującego w latach 1377-99). Zamek Lovell’ów, teraz w częściowej ruinie, był jednym z najbardziej wyrafinowanych zamków w ówczesnej Europie. Był symbolem potęgi tego rodu i bliskiego powinowactwa z rodziną królewską.
W roku 1578 nowym właścicielem zamku stał się Sir Matthew Arundell, który postanowił go zmodernizować. Zadanie to powierzył jednemu z największych architektów-masonów tamtych czasów: Robertowi Smythsonowi, który przebudował zamek Old Wardour na styl elżbietański. Niestety 70 lat później zamek został zniszczony w trwającej wówczas wojnie domowej.
Zamek Old Wardour po tej katastrofie nie został nigdy odbudowany. Zamiast tego w XVIII wieku potomkowie rodu Arundell zadbali o otoczenie zamku tworząc “Łabędzi staw” i park wokół ruin. W rezultacie powstała kombinacja średniowiecznego splendoru, elżbietańskiego bogactwa i georgiańskiego krajobrazu która na długo zapada w pamięć zwiedzającym.
Spis treści
WIDOK NA ZAMEK OLD WARDOUR Z ZEWNĄTRZ I OKOLICA
Zamki zazwyczaj budowane były w celach obronnych: zlokalizowane i zaprojektowane do odpierania ataków stały na wzgórzach, lub innych trudno dostępnych miejscach i dominowały nad otaczającą okolicą. Ale Wardour to nie tylko twierdza obronna, ale też oznaka wysokiego statusu społecznego swoich właścicieli. Gdy budowano zamek Old Wardour, Anglia nie była z nikim w stanie wojny, ale sytuacja polityczna była na tyle niepewna, że stawiając mury zastosowano wiele elementów uskuteczniających obronę zamku w razie niebezpieczeństwa: małe okna na niższych kondygnacjach, główne wejście zabezpieczone broną, nad wejściem umieszczono machikuły, z których przez otwory w podłodze można było lać na atakujących zamek wrzącą smołę, a z wystających nieco poza zarys zamku wież można było prowadzić ogień flankujący.
Zamek Old Wardour to dość nietypowa budowla; wystawna, lecz jednocześnie warowna. Mimo wojskowych zabezpieczeń jego militarne zastosowanie jest dość niejasne. Wbrew wojskowym standardom zamek stoi trochę poniżej wzgórza zamiast na jego szczycie, nie było zwodzonego mostu, rowu wokół zamku, ani fosy. Ponadto zamek położony jest na odludziu z dala od ważnych militarnych celów ataków.
Aktualnie wejście na tereny zamku prowadzą od strony północnej przez sklepik z pamiątkami, a następnie wzdłuż okazałego muru. Sam mur – podobnie jak zamek – jest w kształcie zbliżonym do sześciokąta. Wokół zamku roztaczają się rozległe trawniki, rosną drzewa cedrowe i inne iglaste. Niektóre z tych drzew pamiętają XVIII wiek. Dawniej na tym terenie rozciągały się sady owocowe (co przedstawiają zachowane z tamtych czasów ilustracje), zagajniki, stajnie i prawdopodobnie farma.
Mur częściowo jest z czasów powstania zamku – choć został przebudowany w XVI wieku – jednak brama wejściowa jest współczesna. Nie wiadomo gdzie dokładnie była umiejscowiona oryginalna brama, ale prawdopodobnie było to przy prostokątnym występie muru za XVIII wiecznym Grotto. Takie umiejscowienie bramy wjazdowej wydaje się być najbardziej logiczne, gdyż z tamtej strony roztacza się najlepszy widok na imponująca fasadę zamku, z dwoma symetrycznymi wieżami, a pomiędzy nimi zapierały dech olbrzymie okna Wielkiej Sali, które miały wysokość dwóch pięter.
PIERWSZY WŁAŚCICIEL ZAMKU OLD WARDOUR – LORD JOHN LOVELL
John Lovell, 5. baron Lovell (ok. 1341-1408), był doświadczonym żołnierzem, który walczył we Francji w 1360 roku i jako rycerz najemny w Prusach w 1370 roku. Zdobył prestiż i znaczne bogactwo dzięki doświadczeniu wojskowemu, umiejętnościom politycznym, oraz dzięki małżeństwu z krewną króla Ryszarda II – Maud Holland. W 1381 roku król mianował go gubernatorem zamku królewskiego Devizes, jednak to go nie satysfakcjonowało, gdyż pragnął mieć swój własny zamek. Wreszcie w roku 1390 na otrzymanej od króla posiadłości w Wiltshire, wybudował swój upragniony, wspaniały zamek Old Wardour, wtedy zwany jeszcze po prostu Wardour, zaprojektowany najprawdopodobniej przez Williama Wynforda, słynnego murarza-architekta, który pracował przy budowie zamku Windsor.
Zamek Old Wardour, to nietypowa budowla zbudowana na podstawie sześciokąta, z dobudowanymi dwoma wieżami wejściowymi postawionymi obok siebie i sześciokątnym dziedzińcem w środku.
CZASY ŚREDNIOWIECZNE
Zamek lorda Lovella miał pięć kondygnacji, rozmieszczonych wokół niewielkiego sześciokątnego dziedzińca.
Na parterze znajdowały się piwnice i pomieszczenia dla młodszej służby. Powyżej, na piętrze, była kuchnia i ważne pomieszczenia reprezentacyjne – sala balowa i kameralna komnata zarezerwowana dla rodziny i ważnych gości – oraz najprawdopodobniej kaplica. Sala była sercem zamku, w której Lovell przyjmował i imponował gościom, a także gdzie miejscem gdzie jadała cała rodzina.
Pomieszczenia na pierwszym piętrze były przestronne i wysokie; miały co najmniej dwie kondygnacje wysokości, a sala balowa wznosiła się aż po dach zamku i była oświetlona niesamowitymi, wysokimi i smukłymi oknami.
Drugie piętro miało kilka małych komnat, a trzecie i czwarte piętro mieściły główne sypialnie dla Lovella i jego gości. Komnaty te były pięknie wykończonymi pokojami, z niesamowitymi widokami i luksusowymi udogodnieniami; kominkami i latrynami.
OKRES ELŻBIETAŃSKI
W roku 1461 roku, gdy jego ówczesny właściciel zamku Old Wardour, 8. lord Lovell poparł Henryka VI z rodu Lancasterów, który został obalony w tym samym roku podczas Wojny Dwóch Róż. Po okresie zmiany właściciela został ostatecznie sprzedany w 1547 roku Sir Thomasowi Arundellowi. Jednak Thomas został stracony pięć lat później w zamachu stanu.
Syn Thomasa – Sir Matthew Arundell (1535-98) awansował w szeregach rządu Elżbiety I i odkupił zamek Old Wardour z powrotem dla rodziny w roku 1570. Postanowił on zmodernizować zamek i prawie na pewno zatrudnił w tym celu utalentowanego elżbietańskiego architekta Roberta Smythsona (który zaprojektował między innymi pałac Longleat w Wiltshire, przy którym znajduje się obecnie niesamowite Safari-ZOO o tej samej nazwie.
Jednak zarówno architekt – Smythson jak i właściciel zamku – Arundell nie chcieli kolejnego elżbietańskiego domu, takiego jak Longleat. Docenili wspaniałą średniowieczną symetrię zamku Old Wardour i po prostu ją zmodernizowali zachowując jej niesamowity styl. Smythson dodał nowe drzwi wejściowe z klasycznymi pilastrami i eleganckimi fotelami wnękowymi z każdej strony. Nad nowymi drzwiami Sir Matthew umieścił swój herb i inskrypcję oznaczającą odbudowę rodziny i jej siedziby oraz inskrypcję uniewinniającą straconego ojca.
Nad inskrypcjami znalazło się także pozłacane popiersie Jezusa, jako dość brawurowy ornament w protestanckiej Anglii podczas panowania Elżbiety I, gdy wszelkie obrazy katolickie były z natury podejrzane. Chociaż sir Matthew był na zewnątrz protestantem, prawie na pewno był tajnym katolikiem, tak jak jego ojciec, brat i syn.
SIR MATTHEW ARUNDEL – ENTUZJASTA KONI
Sir Matthew Arundell był entuzjastą koni. W testamencie z 1598 roku konie zajmują tam specjalne miejsce. Właściciel zamku Old Wardour zapisuje po jednym rumaku swoim 20 przyjaciołom i służącym. Testament obejmował piękne zwierzęta, takie jak wałach dla Lorda Williama Howarda, koń o imieniu Otoman dla wiodącego męża stanu Sir Roberta Cecila), a jego biała zniedołężniała klacz przekazana została George’owi – jego kucharzowi. Syn Matthew, Thomas Arundell, otrzymał w spadku pozostałe klacze, ogiery i wałachy.
Zrujnowane stajnie w Old Wardour (obecnie jest to część prywatnej posiadłości Old Wardour House, na południe od zamku) pochodzą z XVII wieku, ale wcześniejsze stajnie w których mieściła się kolekcja Sir Matthew, musiały być również imponujące.
ZAMEK OLD WARDOUR JAKO POLE BITWY WOJNY DOMOWEJ
Kiedy długa walka o władzę między królem a parlamentem osiągnęła kulminację podczas wybuchu wojny domowej w 1642 r., wielu angielskich mężczyzn i kobiet musiało wybrać, którą stronę poprzeć. Katolickie rodziny, takie jak Arundellowie z Wardour, stanęły po stronie Karola I. I tak Thomas, 2. lord Arundell (ok. 1586–1643), dołączył do króla w Oksfordzie wiosną 1643 roku, pozostawiając swoją żonę, lady Blanche Arundell (1583/4–1649), na czele zamku.
2 maja 1642 roku dowódca parlamentarzystów Sir Edward Hungerford przybył do zamku Wardour z zamiarem zajęcia go. Jednak Blanche odmówiła poddania się. Przez sześć dni ona i jej niewielkie siły liczące około 25 ludzi opierały się oblężeniu i poddała się dopiero po tym, gdy Hungerford zagroził wysadzeniem zamku. Jej bohaterstwo było szeroko relacjonowane w gazetach Rojalistów. Podczas obrony zamku nawet pokojówki pomagały załodze dział ładować armaty.
Wkrótce potem, 19 maja, mąż lady Blanche zginął w bitwie pod Oksfordem. W grudniu ich syn Henryk, 3. lord Arundell (1608–94), przybył do Wardour, zamierzając odbić zamek z rąk parlamentarzystów, dowodzonych przez Edmunda Ludlowa. Nastąpiło trzymiesięczne oblężenie, które ostatecznie zakończyło się w marcu 1644 roku, kiedy Henryk Arundell wysadził jedną stronę swojego własnego zamku.
Po wygranej wojnie domowej przez parlamentarzystów w 1648 roku i egzekucji Karola I w 1649 roku, zrujnowany zamek został skonfiskowany. Henryk ostatecznie odzyskał swoje posiadłości dopiero w 1660 roku, kiedy monarchia została przywrócona. Zamiast jednak odbudować zamek, zbudował na południe od zamku mniejszy dom stojący do dzisiaj, obecnie znany jako Old Wardour House.
MALOWNICZA GROTA
W 1763 roku Henry, 8. lord Arundell (1740–1808), poślubił bogatą dziedziczkę fortuny Mary Conquest i po drugiej stronie jeziora, kilkaset metrów na zachód zamku Old Wardour postanowili zbudować nowy dom – New Wardour Castle, klasyczny budynek zaprojektowany przez Jamesa Paine’a – obecnie zamek jest własnością prywatną. Ale Arundellowie nie porzucili po prostu Old Wardour. W 1764 roku zlecili zaprojektowanie parku krajobrazowego przy swoim nowym domu, w którym znajdują się lasy, jezioro i malownicze ruiny starego zamku.
Zatrudnieni do zaprojektowania parku architekci krajobrazu, tacy jak Lancelot “Capability” Brown, sprawili, że ten styl angielskiego ogrodu stał się modny. Zamiast prostych alei i ogrodów otoczonych murem, nowy styl połączył naturę z jeziorami, krętymi drogami, kępami starannie rozmieszczonych drzew i punktami widokowymi.
Arundellowie stopniowo dodawali inne elementy do swojego malowniczego krajobrazu, w tym dom bankietowy prawdopodobnie zaprojektowany przez Jamesa Paine’a (w 1773 r.), piękną kamienną Grotę (około 1770 r.) przez lokalnych projektantów Josiaha i Josepha Lane’a (w 1792 r.). Wszystkie te elementy parku znakomicie współgrały z gotyckim motywem zrujnowanego zamku.
ZAMEK OLD WARDOUR W XIX I W XX WIEKU
W XIX wieku romantyczne ruiny starego zamku zostały otwarte dla publiczności i stały się popularną atrakcją turystyczną. W 1836 roku urządzono dom bankietowy, aby zapewnić odwiedzającym poczęstunek.
Gerald, 15. lord Arundell, oddał zamek Old Wardour pod opiekę państwa w 1936 roku. Jego syn John, 16 i ostatni lord Arundell, walczył na frontach II wojny światowej i został pojmany przez Niemców. W 1944 chory i umierający na gruźlicę został zwolniony z niemieckiego obozu jenieckiego. Zmarł kilka dni po dotarciu do Wielkiej Brytanii.
Rodzina Arundell nadal jest właścicielem tego miejsca i znacznej części otaczającego go parku, a ruiny zamku są utrzymywane przez English Heritage.